Đại tá Hoàng Anh Tuyên, Phó Chánh Văn phòng thường trực Phòng chống tội phạm và ma túy, Bộ Công an cho biết, trước những xu hướng khác biệt về chính sách phòng, chống ma túy của mỗi quốc gia, văn kiện được thông qua tại Phiên họp đặc biệt của Liên Hợp Quốc về vấn đề ma túy được tổ chức tại New York từ 17-21/4/2016 mang tên “Cam kết chung nhằm đấu tranh và ứng phó một cách hiệu quả đối với vấn đề ma túy thế giới” là sự thỏa hiệp giữa những quốc gia ủng hộ chính sách truyền thống và các quốc gia theo đuổi các xu hướng mới.

Nội dung văn kiện bao gồm toàn diện các khía cạnh của công tác kiểm soát ma túy.

Đầu tiên phải kể đến chính sách ma túy toàn cầu. Đại tá Hoàng Anh Tuyên cho biết, trong khi thống nhất đánh giá về tình hình ma túy, đã có sự khác biệt về đánh giá hiệu quả của chính sách kiểm soát ma túy toàn cầu. Phần lớn cho rằng chính sách kiểm soát ma túy hiện nay được thể hiện trong 3 công ước Liên Hợp Quốc vẫn phát huy tác dụng, góp phần kiềm chế không để tệ nạn ma túy phức tạp hơn. Số khác, nhất là đại diện các nước Nam Mỹ, các tổ chức phi chính phủ cho rằng việc thực hiện chính sách hiện tại không thành công, không đạt được các mục tiêu đề ra và không đáp ứng được đòi hỏi với những diễn biến mới của tình hình ma túy.

 
Lực lượng chức năng bắt giữ một lô ma túy lớn. Ảnh internet

Phần lớn các nước đều nhấn mạnh vào nội dung phải có chính sách phòng, chống ma túy toàn diện, cân bằng cả giảm cung và giảm cầu, vừa đấu tranh chống tội phạm vừa phòng ngừa. Tuy nhiên, cách giải thích của các nước về chính sách toàn diện còn có nhiều khác biệt. Nga, Trung Quốc và nhiều nước châu Á, châu Phi tiếp tục xem 3 Công ước về kiểm soát ma túy làm nền tảng của chính sách ma túy toàn cầu với 3 trụ cột: Giảm cung, giảm cầu và hợp tác quốc tế. Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) và các nước Mỹ La tinh muốn mở rộng nội hàm chính sách ma túy toàn cầu, gắn với nội dung tư pháp hình sự, phát triển, y tế và nhân quyền; ủng hộ giảm nhẹ hình phạt, bỏ án tử hình, thậm chí phi hình sự hóa tội phạm ma túy. Về bản chất, nhóm các nước này muốn thay đổi nội dung chính sách kiểm soát ma túy quốc tế hiện này bằng việc bổ sung các xu hướng mới vào trong văn kiện.

Văn kiện thể hiện "Chúng tôi nhận thấy rằng những thách thức mới và liên tục về vấn đề ma túy cần được giải quyết phù hợp với 3 Công ước kiểm soát ma túy quốc tế, các Công ước này cho phép các quốc gia có sự linh hoạt trong việc xây dựng và thực hiện các chính sách kiểm soát ma tuý theo các ưu tiên và nhu cầu riêng của mỗi nước, trên nguyên tắc cùng nhau chia sẻ trách nhiệm chung và pháp luật quốc tế”. Với nội dung này, Liên Hợp Quốc, một mặt khẳng định hiệu lực của thể chế kiểm soát ma túy hiện hành, đồng thời có tính đến tính chất linh hoạt cho phép các quốc gia có thể xây dựng và thực hiện chính sách riêng phù hợp.

Về vấn đề nghiện và điều trị nghiện, Đại tá Hoàng Anh Tuyên cho biết, đây là vấn đề gây nhiều tranh luận do lập trường và chính sách rất khác biệt.  Các nước châu Á và nhiều nước khác ứng xử vấn đề này hoàn toàn dựa trên nguyên tắc truyền thống, không nhân nhượng với ma túy, hành vi sử dụng là phạm tội phải xử lý nghiêm khắc bằng phạt tù hoặc cai nghiện bắt buộc. Một số nước khác, điển hình ở châu Âu, hoàn toàn coi đây là vấn đề y tế xã hội, phản đối việc áp dụng các chế tài, việc điều trị phải tự nguyện và được thực hiện tại cộng đồng. Trong văn kiện của hội nghị, dường như xu hướng mới đang chiếm ưu thế.

Văn kiện công nhận “việc lệ thuộc vào ma túy như một tình trạng rối loạn sức khỏe phức tạp, đa yếu tố, mãn tính và dễ tái phát, với các nguyên nhân và hậu quả xã hội” – cách tiếp cận hoàn toàn từ góc độ y tế. Rằng việc lệ thuộc này có thể phòng ngừa và điều trị được “thông qua các chương trình điều trị, chăm sóc và phục hồi hiệu quả dựa trên cơ sở khoa học, bao gồm các chương trình tại cộng đồng, chăm sóc sau điều trị và tái hòa nhập cộng đồng”. Văn kiện “khuyến khích các cá nhân tình nguyện tham gia các chương trình điều trị rối loạn do sử dụng ma túy” và yêu cầu các nước “xây dựng và triển khai các chương trình và chiến dịch tiếp cận cộng đồng đối với người sử dụng ma túy, giảm  thái độ kỳ thị”.

Đáng chú ý là, văn kiện khuyến khích các quốc gia “xem xét các biện pháp hiệu quả nhằm giảm tối thiểu các hệ quả tiêu cực đối với xã hội và y tế cộng đồng từ việc lạm dụng ma túy, bao gồm các chương trình điều trị từ dược phẩm, chương trình trang bị bơm kim tiêm, liệu pháp kháng vi-rút và các biện pháp can thiệp có liên quan khác” và “xem xét việc bảo đảm tiếp cận các biện pháp can thiệp nêu trên vào trong nhà tù và các cơ chế tạm giam khác”. Đây là nội dung mới, chưa từng được phản ánh trong các văn kiện chính thức trước đây của Liên Hợp Quốc.

Tuy nhiên văn kiện không đề cập gì đến việc không tổ chức cai nghiện bắt buộc, vốn là vấn đề được một số nước nêu ra trong quá trình thảo luận. Nguyên nhân chủ yếu là có sự phản đối của nhiều nước cho đây là mô hình cần thiết và hoàn toàn không trái với các công ước quốc tế hiện hành.

Theo Đại tá Hoàng Anh Tuyên, những tranh luận tại hội nghị như nêu trên một mặt phản ánh tính chất phức tạp vấn đề ma túy, mặt khác thể hiện những bất đồng trong chính sách kiểm soát ma túy toàn cầu hiện nay. Qua Hội nghị UNGASS và nội dung văn kiện chung vừa được thông qua, có thể thấy chính sách phòng, chống ma túy toàn cầu vẫn tiếp tục dựa trên nền tảng của 3 Công ước quốc tế về kiểm soát ma túy. Tuy nhiên, xu hướng ủng hộ các tiếp cận tự do đang có sự ủng hộ ngày càng tăng.

Nếu so sánh với nội dung văn kiện, có thể nhận thấy về cơ bản chính sách phòng, chống ma túy của Việt Nam đã tiếp thu có chọn lọc những xu hướng mới, từ quan niệm về người nghiện đến việc thực hiện các biện pháp giảm tác hại trong xã hội và môi trường khép kín.  

“Trong thời gian tới có thể chứng kiến sự đa dạng hơn của chính sách kiểm soát ma túy của các nước, khi họ tìm tòi con đường đi phù hợp với tình hình cụ thể của mình. Trong sự đa đạng ấy, chính sách phòng, chống ma túy Việt Nam cũng cần dựa trên mẫu số chung là các công ước quốc tế hiện vẫn đang là dòng chảy chính. Việc vận dụng các xu hướng mới cần nghiên cứu thận trọng, dựa trên điều kiện cụ thể ở Việt Nam”, Đại tá Hoàng Anh Tuyên nói.

Nhật Thy

Theo: tiengchuong.vn